مهادنه (اصطلاحات نظامی)مهادنه در اصطلاحات فقه نظامی به معنای آتش‌بس و قرار دادن صلح و ترک کارزار و دست کشیدن از جنگ کافران تا مدّت معلومی است. مهادنه را باید امام یا کسی که امام او را برای عقد قرارداد منصوب کرده، امضا کند و قرارداد مهادنه تنها با کسانی که جایز القتل، نه واجب القتل، باشند منعقد می‌گردد. مدت عقد قرارداد مهادنه بستگی به قوّت و ضعف مسلمانان دارد. ۱ - معنای لغویمُهادنه مصدر باب مفاعله از هَدَنَ یَهْدُنُ از باب فَعَلَ یَفْعُلُ، در لغت به معنای مصالحه است. هدنه اسم از هَدَنَ و هادَنَ می‌باشد. ۲ - معنای اصطلاحیدر اصطلاح قرار دادن صلح و ترک کارزار و دست کشیدن از جنگ کافران تا مدّت معلومی است (آتش‌بس). ۳ - حکم مهادنهمهادنه را باید امام یا کسی که امام او را برای عقد قرارداد منصوب کرده، امضا کند و قرارداد مهادنه تنها با کسانی که جایز القتل، نه واجب القتل، باشند منعقد می‌گردد. ۴ - دیدگاه علامه حلیعلّامه در مورد مدت عقد قرارداد می‌گوید: مدت عقد قرار داد مهادنه بستگی به قوّت و ضعف مسلمانان دارد. اگر دشمن قوی‌تر از مسلمانان باشد، امام تا هر مدت که صلاح بود، هر چند ده سال باشد، معاهده می‌بندد و اگر دشمن ضعیف‌تر باشد، مدّت معاهده طبق آیات دو و پنج سوره توبه عمل می‌شود: ۱- «فَاذَا انْسَلَخَ الْاشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکینَ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ؛ چون ماه‌های حرام به سر آمد، مشرکان را هرجا یافتید، بکشید.» بیشتر از چهار ماه تا یک سال محل اختلاف است. ۵ - دیدگاه محقق و شهید ثانیمحقق در شرایع چنین اضافه می‌کند: هدنه تا چهار ماه صحیح است و مشهور معتقدند که بیش از یک سال صحیح نیست و طبق آیه «وَانْ جَنَحُوا لِلْسِّلْمِ فَاجْنَحْ لَها» با مراعات مصلحت بیش از یک سال نیز صحیح می‌باشد. معادنه، موادعه، مسالحه، معاهده و هدنه باهم مرادف بوده و همه به یک معنا می‌باشند. شهید، معاهده را نیز مرادف با الفاظ مذکور دانسته است. [۱۴]
شهید ثانی، زین‌الدین، شرح لمعه، ج۱، ص۲۲۱.
۶ - مهادنه در کلام امام علیحضرت علی (علیه‌السّلام) در آتش بس جنگ صفین فرمود: «... وَلَعَلَّ اللَّه انْ یُصْلِحَ فی هذِهِ الهُدْنَةِ امْرَ هذِهِ الْامَّةِ وَ لاتُؤْخَذَ بِاَکْظامِها فَتَعْجَلَ عَنْ تَبَیُّنِ الْحَقِّ، وَ تَنْقادَ لَاوَّلِ الْغَیِّ...؛ بلکه خدا در این فرصت آتش‌بس، صلح و آرامش و آنچه شایسته و صلاح امت بود، فراهم سازد. مهلت دادم تا مجاری تنفس و تفکر ملت بسته نشود و ناگریز نباشند در شناختن حق شتاب کنند و با عجله گمراهی را بر خود آغاز نمایند و بدان پایبند شوند.» امام علی (علیه‌السّلام) در مورد آتش‌بسی که در جنگ صفین امضا شد، فرمود: «لَعَلَّ اللَّه ان یُصْلَحَ فی هذِهِ الهُدنَةِ امْرَ هذِهِ الْاُمَّةِ...؛ شاید خداوند در این فرصت آتش بس، امر این امت را اصلاح کند.» [۱۶]
زنجانی، عمید، جهاد از دیدگاه امام علی در نهج البلاغه، ص۱۴۴.
۷ - پانویس
۸ - منبع• جمعی از نویسنگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۱۲۱. |